Tez Hazırlama Aşamaları

Tez hazırlama aşamaları tez yazımında oldukça kritik bir rol oynar. Tez hazırlama aşamaları sırası ile aşağıdaki gibidir;

1. Konu Seçimi ve Literatür Taraması 
   • İlgili alandaki mevcut literatürün incelenmesi
   • Araştırma sorusunun belirlenmesi
   • Konunun özgünlüğü ve araştırma gerekliliği
2. Tez Konusunun Onaylanması 
   • Akademik danışmanla görüşülmesi
   • Konunun danışman tarafından onaylanması
3. Araştırma Yönteminin Belirlenmesi 
   • Nicel ya da nitel araştırma yöntemlerinin seçilmesi
   • Veri toplama ve analiz yöntemlerinin belirlenmesi
4. Veri Toplama 
   • Anket, mülakat, gözlem ya da deneysel çalışma gibi veri toplama araçlarının kullanılması
   • Araştırmaya uygun veri setlerinin toplanması
5. Veri Analizi 
   • Toplanan verilerin istatistiksel veya nitel analizle incelenmesi
   • Analiz sonuçlarının yorumlanması
6. Tezin Yazılması 
   • Giriş Bölümü: Araştırmanın amacı, kapsamı, önemi
   • Literatür Taraması: Önceki araştırmaların özetlenmesi
   • Yöntem Bölümü: Kullanılan araştırma yöntemlerinin ayrıntılı açıklaması
   • Bulgular Bölümü: Elde edilen sonuçların sunulması
   • Tartışma ve Sonuç Bölümü: Bulguların yorumlanması, araştırma sorusuna cevap verilmesi
7. Kaynakça ve Atıflar 
   • Tezde kullanılan tüm kaynakların düzenli bir şekilde belirtilmesi
8. Tezin Düzenlenmesi ve Formatlanması 
   • Tez yazım kurallarına uygun hale getirilmesi (sayfa düzeni, yazı tipi, başlıklar, dipnotlar, vb.)
   • İmla ve dil bilgisi hatalarının düzeltilmesi
9. Tez Savunması (Viva Voce) 
   • Akademik jüri önünde tezin sunumu
   • Sorulara yanıt verilmesi ve savunma yapılması
10. Tez Teslimi ve Onayı 

• Tezin son haliyle üniversiteye teslim edilmesi
• Gerekli düzenlemelerin yapılması ve final onayı

 

Bu makalemizde tez hazırlama aşamalarını adım adım inceleyeceğiz.

 

1. Konu Seçimi ve Literatür Taraması

Tez yazım sürecinin en önemli aşaması konu seçimidir. Çünkü tez konusu, araştırma sürecinin tüm yönlerini belirleyecek ve yazılacak tezin amacını şekillendirecektir. İyi seçilmiş bir konu, akademik çalışmanın kalitesini doğrudan etkiler. Konu seçimi yaparken, öncelikle kendi ilgi alanlarınız, akademik birikiminiz ve araştırmaya olan tutkunuz göz önünde bulundurulmalıdır. Bu sayede çalışmayı sürdürmek daha kolay hale gelir.

Konu seçiminde dikkate alınması gereken bir diğer önemli faktör ise araştırmanın özgünlüğüdür. Seçilen konu daha önce yeterince çalışılmamış olmalı veya mevcut araştırmalar üzerine yeni bir bakış açısı getirebilmelidir. Bu noktada literatür taraması devreye girer. Literatür taraması, konu ile ilgili önceki çalışmaları, araştırmaları ve makaleleri inceleyerek, hangi alanlarda eksiklikler olduğunu veya hangi konularda daha fazla araştırma yapılması gerektiğini belirlemenize yardımcı olur. Literatür taraması yaparken, akademik dergiler, kitaplar, tezler ve online veritabanları gibi kaynaklardan yararlanılabilir.

İyi bir literatür taraması, araştırma sorusunun şekillendirilmesine olanak tanır. Literatürdeki boşlukları belirleyerek, hangi sorulara cevap arayacağınızı ve hangi yöntemleri kullanacağınızı daha net bir şekilde ortaya koyabilirsiniz. Ayrıca, literatürdeki önceki bulguları inceleyerek, araştırmanızın ne kadar yenilikçi olacağına dair fikir sahibi olabilirsiniz.

Konu seçiminde danışmanınızın da önerileri büyük önem taşır. Danışman, araştırma sürecinde size rehberlik edecek, size uygun bir konu seçmenize yardımcı olacaktır. Kendi alanındaki literatüre hakim olan bir danışman, sizin konu seçiminde doğru bir yön izlemenizi sağlayabilir.

2. Tez Konusunun Onaylanması

Tez yazım sürecinin bir sonraki aşaması, seçilen konunun danışman tarafından onaylanmasıdır. Bu aşama, araştırmanın yönünü belirleyen önemli bir adımdır çünkü akademik danışman, konuyu belirledikten sonra araştırmanın metodolojisi ve çalışma süreci hakkında önerilerde bulunacaktır. Danışmanınızın onayı, araştırmanın ne kadar sağlam temellere dayandığını ve araştırma sorusunun geçerliliğini garanti eder. Bu, tez sürecinde ilerlemenizi sağlayacak bir tür onay mekanizmasıdır.

Tez konusunun onaylanması için öncelikle belirli bir literatür taraması yapmanız gerekebilir. Bu tarama, araştırma sorusunun daha da netleşmesini sağlar ve hangi metodolojik yaklaşımların kullanılabileceğini gösterir. Danışmanınıza, seçtiğiniz konuyu ve bunu nasıl araştırmayı planladığınızı açıkça sunmanız gerekecek. Bu aşama, konunun özgünlüğü, uygulanabilirliği ve literatürle olan ilişkisini vurgulamak için önemli bir fırsattır.

Tez konusunun onaylanmasının ardından, tez çalışmasının ilerleyen aşamalarında yapılacak olan araştırmaların doğruluğu ve geçerliliği üzerine de konuşulabilir. Danışman, hangi kaynakların kullanılması gerektiği ve hangi yöntemlerin araştırmada yer alması gerektiği konusunda rehberlik yapacaktır. Bu aşamada danışmanınızın size vereceği geri bildirimler çok kıymetlidir çünkü bu geri bildirimler, araştırmanızı sağlam temellere oturtmanıza yardımcı olabilir.

Ayrıca, tez konusunun onaylanmasından sonra çalışma takviminin oluşturulması gerekecektir. Danışmanınız ile birlikte bu takvimi belirlerken, tez yazım sürecinde karşılaşabileceğiniz zorlukları da göz önünde bulundurmalısınız. Bu sayede, tezinizin her aşamasını planlı ve zamanında tamamlamanız kolaylaşacaktır.

3. Araştırma Yönteminin Belirlenmesi

Tez yazım sürecinin bir diğer önemli aşaması, araştırma yönteminin belirlenmesidir. Bu aşama, tez çalışmanızın nasıl bir yaklaşım ve metotla yapılacağına karar vermenizi sağlar. Araştırma yöntemi, toplayacağınız verilerin nasıl analiz edileceğini ve araştırma sorusuna nasıl cevap aranacağını belirler. İyi bir araştırma yöntemi seçimi, elde edilen sonuçların güvenilirliğini ve geçerliliğini doğrudan etkiler.

Araştırma yöntemi, genel olarak iki ana kategoriye ayrılabilir: nicel ve nitel araştırma yöntemleri. Nicel araştırma, sayısal verilerle yapılan analizleri içerirken, nitel araştırma ise daha çok sözel veri ve içerik analizi ile ilgilenir. Hangi yöntemi seçmeniz gerektiği, araştırma sorusunun doğasına ve elde etmek istediğiniz verilere bağlıdır. Örneğin, sayısal veriler ve istatistiksel analiz gerektiren bir konu için nicel yöntemler tercih edilebilirken, bireylerin deneyimlerini, tutumlarını ve düşüncelerini derinlemesine anlamak için nitel yöntemler kullanılabilir.

Araştırma yöntemini belirlerken, hangi araçları kullanmanız gerektiğini de düşünmelisiniz. Veri toplama araçları, anketler, mülakatlar, gözlemler, deneyler veya mevcut veri setlerinin analizini içerebilir. Ayrıca, araştırma sırasında kullanacağınız analiz yazılımlarını (örneğin, SPSS, NVivo) belirlemek de önemlidir.

Bu aşamada, araştırma yönteminin tez konusuyla uyumlu olması gerektiğini unutmamalısınız. Yöntem seçimi, araştırma sorusunun derinliğini ve kapsamını belirler. Ayrıca, yönteminizin geçerliliği ve güvenilirliği de büyük önem taşır. Kullanacağınız yöntemlerin, tezinizi savunurken akademik jüriye sunulabilir olması gerekir.

4. Veri Toplama

Veri toplama aşaması, tezin en kritik kısmıdır çünkü araştırma sorusuna yanıtlar, topladığınız veriler aracılığıyla elde edilecektir. Bu aşamada, seçtiğiniz araştırma yöntemine bağlı olarak uygun veri toplama tekniklerini kullanmalısınız. Veri toplama süreci, dikkatlice planlanmalı ve sistematik bir şekilde yürütülmelidir.

Nicel araştırmalar için veri toplama genellikle anketler veya deneysel çalışmalarla yapılır. Anketler, geniş bir katılımcı kitlesinden veri toplamak için kullanılır ve sayısal sonuçlar elde etmenizi sağlar. Anketlerdeki soruların açık, anlaşılır ve amacınıza uygun olması gerekir. Deneysel çalışmalar ise belirli bir hipotezi test etmek amacıyla yapılır ve kontrol edilen bir ortamda veri toplama işlemi gerçekleştirir.

Nitel araştırmalar ise genellikle mülakatlar, gözlemler veya odak grup görüşmeleri ile yapılır. Bu yöntemler, katılımcıların deneyimlerini, görüşlerini ve duygularını anlamanızı sağlar. Veri toplama sırasında, katılımcıların gizliliğine ve etik kurallara dikkat edilmesi çok önemlidir. Katılımcılara, araştırmanın amacını ve nasıl kullanılacağını açıklamak gereklidir.

Veri toplama sırasında, toplanan verilerin doğru ve güvenilir olması gerekir. Bu yüzden verilerin toplandığı ortamın, ölçüm araçlarının ve katılımcıların durumu da araştırmacı tarafından gözlemlenmelidir. Ayrıca, veri toplama sürecinde karşılaşılan zorluklar ve sınırlamalar da rapor edilmelidir.

Veri toplama aşaması, genellikle zaman alıcı ve emek gerektiren bir süreçtir. Ancak doğru verilerin toplandığından emin olmak, ilerleyen aşamalarda daha sağlıklı sonuçlar elde etmenize yardımcı olacaktır.

5. Veri Analizi

Veri toplama aşamasının ardından, elde edilen verilerin analiz edilmesi gereklidir. Veri analizi, topladığınız verileri anlamlandırmanızı, araştırma sorularınıza yanıtlar bulmanızı ve sonuçları bilimsel bir şekilde sunmanızı sağlar. Veri analizi, araştırma yöntemine ve kullanılan veri toplama tekniklerine bağlı olarak farklılık gösterir.

Nicel araştırmalarda, veri analizi genellikle istatistiksel yöntemlerle yapılır. Veriler, istatistiksel yazılımlar kullanılarak analiz edilir. Örneğin, SPSS veya R gibi yazılımlar, sayısal verilerin analizini kolaylaştırır. Verilerin dağılımı, ortalama, medyan, varyans gibi temel istatistiksel değerlerin hesaplanmasının yanı sıra, hipotez testleri, regresyon analizleri ve korelasyon analizleri de yapılabilir. Bu analizler, araştırma sorusuna ilişkin güçlü sonuçlar sunar.

Nitel araştırmalarda ise veri analizi daha farklı bir süreçtir. Nitel veriler, temalar ve kategoriler üzerinden analiz edilir. İçerik analizi, tematik analiz veya diskurs analizi gibi yöntemler kullanılarak veriler derinlemesine incelenir. Bu aşama, katılımcıların ifadelerinden anlam çıkarma, benzerlikleri ve farkları tespit etme sürecini içerir. NVivo gibi yazılımlar, nitel verilerin analizinde yardımcı olabilir.

Veri analizinde dikkat edilmesi gereken en önemli husus, analizlerin doğru ve tutarlı bir şekilde yapılmasıdır. Ayrıca, analiz sırasında elde edilen bulguların tezin genel çerçevesine uygun olması ve araştırma sorusunu net bir şekilde yanıtlaması gerekir. Veri analizi süreci, genellikle yazım aşamasına geçmeden önceki kritik bir adımdır çünkü bu aşama, tezin tartışma bölümünü şekillendirecek olan temel bulguları sunar.

6. Tezin Yazılması

Tez yazımı, araştırma sürecinin en yoğun ve kapsamlı aşamalarından biridir. Bu aşamada, elde ettiğiniz verilerle ve yapılan analizlerle desteklenen sonuçları açık ve düzenli bir şekilde yazıya dökmeniz gerekecektir. Tezin yazımında dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlardan biri, yapısal bütünlük ve akıcılıktır. Tez, belirli bir sıraya ve mantıklı bir düzene göre yazılmalıdır.

Tezin genel yapısı şu şekilde özetlenebilir:

• Giriş Bölümü: Tezinizin amacı, kapsamı ve önemi burada açıklanmalıdır. Ayrıca, araştırma sorusu ve hedefler de net bir şekilde ortaya konmalıdır. Giriş bölümünde, tezinizin genel çerçevesini belirleyerek okuyucunun ne beklemesi gerektiği hakkında bilgi verirsiniz.
• Literatür Taraması: Daha önce yapılmış araştırmaların özetlendiği bu bölümde, çalışmanızın dayandığı teorik çerçeve ve temel kavramlar ele alınır. Literatür taraması, önceki araştırmalarla olan ilişkiyi ve mevcut boşlukları vurgular.
• Yöntem Bölümü: Araştırmada kullanılan yöntemler ve veri toplama araçları detaylı bir şekilde açıklanır. Bu bölümde, araştırma sürecinin nasıl ilerleyeceği, hangi yöntemlerin kullanılacağına dair ayrıntılı bilgi verilmelidir.
• Bulgular Bölümü: Verilerinizin analizi sonucunda elde ettiğiniz bulguları sunarsınız. Bu bölümde, sayısal verilerle veya nitel verilerle desteklenen bulguların açık ve sistematik bir şekilde anlatılması gereklidir.
• Tartışma ve Sonuç Bölümü: Bulgularınızın yorumlandığı, araştırma sorusuna cevap verildiği ve sonuçların açıklandığı bölümdür. Ayrıca, bu bölümde araştırmanın sınırlamaları ve gelecekteki araştırmalar için öneriler de yer alır.

Tez yazarken dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli konu ise dil ve anlatımdır. Akademik bir dil kullanılmalı, gereksiz süslü cümlelerden kaçınılmalıdır. Yazım kurallarına ve dil bilgisi hatalarına özen gösterilmelidir. Ayrıca, tezde yapılan her atıf ve alıntı doğru şekilde kaynakçaya eklenmelidir.

7. Kaynakça ve Atıflar

Tez yazımının önemli bir aşaması da, kullanılan tüm kaynakların doğru bir şekilde gösterilmesidir. Kaynakça, tezde yer alan her bir alıntının ve referansın belirtildiği bölümdür ve akademik çalışmalarda büyük bir öneme sahiptir. Kaynakça ve atıf yaparken izlenecek belirli bir stil ve format vardır. Yaygın kullanılan stiller arasında APA, MLA, Chicago, ve Harvard gibi sistemler bulunur. Hangi stili kullandığınızdan emin olmalı ve her atıfı bu kurallara uygun şekilde yapmalısınız.

Kaynakça kısmında, kitaplardan makalelere, tezlerden internet kaynaklarına kadar tüm kullanılan kaynaklar sırasıyla yer almalıdır. Her bir kaynağın doğru yazılması, kaynağın yeri ve zamanı hakkında bilgi verecek şekilde düzenlenmelidir. Örneğin, bir kitabın yazarı, başlığı, yayınevi, yayımlanma yılı gibi bilgilerin eksiksiz bir şekilde verilmesi gereklidir.

Atıflar ise, metnin içinde yapılan alıntıların doğru bir şekilde belirtilmesidir. Bir metinden alıntı yaparken, hem doğrudan alıntılar hem de dolaylı alıntılar doğru biçimde kaynak gösterilmelidir. Kaynakça ve atıfların doğruluğu, tezin akademik kalitesini ve güvenilirliğini artırır. Bu aşamada, kaynakların güvenilirliğine de dikkat edilmelidir. Bilimsel ve akademik kaynaklar kullanılmalı, güvenilmeyen internet sitelerinden alıntı yapmaktan kaçınılmalıdır.

8. Tezin Düzenlenmesi ve Formatlanması

Tez yazıldıktan sonra, en önemli aşamalardan biri de tezin formatlanması ve düzenlenmesidir. Tezinizin fiziksel veya dijital hali, belirli kurallara göre düzenlenmelidir. Her üniversitenin ve akademik kurumun belirlediği tez yazım kuralları vardır. Bu kurallar, sayfa düzeni, yazı tipi, yazı boyutu, başlık düzeyleri, dipnotlar, sayfa numaraları ve diğer formatlama öğeleri hakkında ayrıntılı bilgiler sunar.

Başlıca dikkat edilmesi gereken unsurlar şunlardır:

• Sayfa Düzeni: Tezinizin her sayfası belirli bir düzen içinde olmalıdır. Genellikle başlıklar, alt başlıklar, metin, dipnotlar ve kaynakça belirli bir hizaya ve düzene sahip olmalıdır.
• Yazı Tipi ve Boyutu: Genellikle akademik yazılarda, yazı tipi olarak Times New Roman ve yazı boyutu olarak 12 punto tercih edilir. Başlıklar ise daha büyük fontlarla yazılmalıdır.
• Başlıklar ve Alt Başlıklar: Tezdeki başlıklar, ana başlıklar ve alt başlıklar arasındaki hiyerarşi net bir şekilde belirlenmelidir. Her bir bölüm ve alt bölüm sırasıyla düzenlenmeli, uygun başlıklar kullanılarak içerik kolayca takip edilebilir olmalıdır.
• Sayfa Numaraları: Sayfa numaraları, genellikle sayfanın sağ alt köşesinde yer alır ve tezin başından sonuna kadar ardışık bir şekilde sıralanmalıdır.
• Dipnotlar ve Yorumlar: Dipnotlar, metinle ilgili açıklamalar ve ek bilgiler için kullanılır. Bu da tezin düzeni açısından önemli bir unsurdur.

Bu aşamada, yazılı tezinizi dikkatlice gözden geçirmeli ve tüm formatlama kurallarına uygun olduğundan emin olmalısınız. Ayrıca, dil bilgisi ve imla hatalarını da kontrol etmelisiniz.

9. Tez Savunması (Viva Voce)

Tez savunması, araştırma sürecinin en heyecan verici ve önemli aşamalarından biridir. Bu aşamada, tezinizin tamamını jüri üyelerine sunar ve onlardan gelen soruları yanıtlayarak tezinizin geçerliliğini ve güvenilirliğini savunursunuz. Tez savunması, akademik bilginizin ve araştırma becerilerinizin test edildiği bir aşamadır.

Tez savunması genellikle şu adımları içerir:

• Tez Sunumu: Tezinizin genel hatlarıyla sunulması gereklidir. Bu sunumda, araştırma sorunuz, yönteminizi, bulgularınızı ve sonuçlarınızı kısaca açıklamalısınız. Sunumunuzu 10-15 dakika arasında bir süre içinde yapmanız beklenir.
• Jüri Soruları: Sunumun ardından jüri üyeleri size çeşitli sorular sorarak tezinizi değerlendirir. Bu sorular, tezinizin yöntemine, bulgularınıza, literatürle olan ilişkiye ve sonuçlarınıza yönelik olabilir.
• Savunma: Sorulara açık, net ve bilimsel bir şekilde cevap vermelisiniz. Savunma, tezinizi ne kadar iyi bildiğinizi ve bu konuda ne kadar derinlemesine çalıştığınızı göstereceğiniz bir fırsattır. Bu aşamada tezinizi savunurken, aynı zamanda tezinizi geliştirmek için jüri üyelerinin önerilerine de açık olmalısınız.

Tez savunması, genellikle akademik başarıyı simgeler ve başarılı bir savunma, tezinizin kabul edilmesine olanak sağlar. Hazırlığınızı iyi yapmalı, tezinizin her kısmını tekrar gözden geçirmelisiniz.

10. Tez Teslimi ve Onayı

Tez yazım sürecinin son aşaması, tezinizi üniversiteye teslim etmek ve son onayı almaktır. Tez teslimi, tüm yazım, düzenleme ve savunma işlemlerinin tamamlanmasının ardından yapılır. Teslim edilen tez, genellikle belirli bir süre zarfında değerlendirilir. Bu değerlendirme sürecinde, tezinizin akademik standartlara uygun olup olmadığı, formatın doğruluğu ve içerik açısından eksikliklerin olup olmadığı kontrol edilir.

Tez tesliminden önce, son bir gözden geçirme yapmak önemlidir. Bu gözden geçirme sırasında, yazım hataları, kaynakça düzeni, atıfların doğruluğu gibi unsurlar yeniden kontrol edilmelidir. Ayrıca, tezinizin üniversitenin belirlediği formatta olup olmadığına dikkat edilmelidir.

Tez teslimi sonrası, teziniz akademik jüri tarafından onaylanır. Onay verildikten sonra, genellikle birkaç düzeltme yapılması istenir. Bu düzeltmeler tamamlandıktan sonra, tezinizin final hali teslim edilir ve akademik danışmanınızdan veya üniversitenin ilgili biriminden onay alırsınız.

Tez teslimi, başarıya ulaşmış bir çalışmanın son adımıdır ve genellikle bir akademik çalışmanın zirve noktası olarak kabul edilir.